Bu yazıda hisse senedi alırken nelere dikkat edilmelidir, hangi kriterlere bakılmalıdır, nasıl hisse seçimi yapılır gibi kendimce önemli gördüğüm bazı kriterleri sizlerle paylaşmaya çalışacağım. Umarım faydalı bir yazı olur.
1) Çok sayıda hisse portföyünüz varsa hisselerinizi mutlaka olabildiğince farklı sektörlerden seçin. Çünkü herhangi bir sektörde oluşan olumsuz bir etki durumunda portföyünüzde o sektörle ilgili çok sayıda şirket varsa bu, hepsinin olumsuz etkileneceği anlamına gelir. Bu yüzden portföyünüzdeki şirketleri olabildiğince farklı sektörlerden seçmeye çalışın ki, bir sektörde yaşanan olumsuz bir durum diğer hisselerinizi etkilemesin.
2) Şirketin kısa vadeli ve uzun vadeli yükümlülüklerine, borçlarına, öz sermayesine, kaynaklarına, finansallarına bakın, bunlar nedir ne değildir en azından bilgi sahibi olun ki bir fikriniz olsun. Bunun sonucunda da şirket sürdürülebilir bir şirket mi bunu anlamaya çalışın, yani uzun dönemde şirket halen varlığını sürdürebilecek mi gibi bir yorum yapabilir hale gelin.
3) Şirket ihracat yapıyor mu buna bakmak lazım. Bu benim için olmazsa olmaz kriterlerin başında gelir. Bunun dışında rakipleri ne kadar ihracat yapıyor, ek olarak şirketin hammaddesi nereden sağlanıyor, tedarik süreçleri nasıldır, kendi mi üretiyor yoksa ithalat mı yapıyor, hammadde için depolama durumları nelerdir gibi kriterlerde bence önemli noktalardır.
Buradaki hammadde ve depolama durumu şu yüzden önemli şirket, üretim için gerekli hammadde ihtiyacını ithalatta meydana gelebilecek olumsuz bir durum olduğunda eğer ki yapamazsa şirketin üretimi etkilenebilir. Burada depolamanın önemi devreye girer. En azından ithalattaki problem halledilene kadar veya yeni hammadde pazarı bulana kadar şirketin üretimleri etkilenebilir mi diye depolama faktörü de göz ardı edilmemelidir.
4) Şirkette çalışan kadın istihdamına bakmak. Bu neden önemlidir, çünkü yabancı yatırımcılar ve yabancı fonlar bu tip kriterlere oldukça dikkat eder. Şirketin ne kadar medeni, kurumsal, ileri görüşlü olduğu gibi kriterleri sağlayan noktalardan biri de yabancı yatırımcı için bu kadın istihdamıdır. Bazı sektörlerde çalışanlar kadın olamayacak durumda olabilir (örneğin, inşaat, demir çelik vb.) bu durumda da en azından şirketin yönetim kurulunun %30’u kadın olsun. Çoğu zaman yönetim kuruluna bakmak fikir verebilir.
5) Şirketin çevre duyarlılığı var mı, karbon salınımı ne durumda gibi kriterlere de bakılması lazım, çünkü yabancı yatırımcı yine bu gibi detayları önemsiyor. Örneğin bir çok insanın hassas noktası olan çevre duyarlılığı ile ilgili bu duruma dikkat etmeyen bir şirket, medyada hakkında çıkan olumsuz haberlerden etkilenebilir, bu da şirket için olumsuz bir durumdur.
6) Şirket insan onuruna yaraşır bir iş veriyor mu buna da dikkat etmek gerekir. Bu sürdürülebilirlik anlamında önemli bir detaydır. Konuyu biraz daha açmak gerekirse işçinin hakkını koruyor mu, tazminat ödüyor mu, izinlerini zamanında veriyor mu, maaşına olması gerektiği gibi doğru oranlarda zam yapıyor mu, çalışanlar mutlu mu yoksa mutsuz mu, bu gibi konulara dikkat edelim ki şirket sürdürülebilir bir şirket mi bunu anlayabilelim. Bunu kontrol etmenin de güzel bir yolu var, global ve dünya üzerindeki bütün şirketlerin sürdürülebilirlik faaliyetlerini gösteriyor. Siteye buradan giriş yapabilirsiniz (sadece Türkiye’deki şirketleri filtreledim) ve şirket ismiyle (koduyla değil) arattığınızda buraya üye olup olmadığını ve şirketin şirket sürdürülebilirlik kurallarına uyup uymadığını bu şekilde kontrol edebilirsiniz.
7) Sigorta ve doğal afet hassasiyetine önem gösteriyor mu. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için, bununla ilgili Warren Buffett’ın ortağı Charlie Munger’ın şöyle bir sözü vardır, “Alacağın 100 gram önlem başına gelecek 1 kilo beladan daha iyidir”. Bu tarz konulara nereden bakabilirim diyorsanız, her şirketin kendi sitesinde yatırım bölümünde telefon ve mail ile iletişime geçebileceğiniz kısımlar vardır, merak ettiklerinizi buradan sorabilirsiniz.
8) Şirket seçimi ile ilgili bir başka detay, şirketlerin geçmiş 5-6 dönemlik faaliyet raporlarını incelemek gerekebilir. Bu da size şirket ile ilgili farklı fikirler verebilir. Hatta şirketlerin sahiplerinin veya yönetim kurulu üyelerinin veya yöneticilerinin özgeçmişlerine bakın, sosyal medya hesaplarını inceleyin, sizce bu pozisyonda olması gereken bir kişi midir diye kendinizce yorum yapın. Bunun gibi detaylarda bakmak da şirket seçimi yaparken size bir çok fikir verebilir.
9) Son olarak seçim yapmaya karar verdiğiniz şirketin faaliyet raporlarını mutlaka ama mutlaka okuyun, her şirket bunları dönem dönem zaten açıklamak zorunda, bu faaliyet raporlarını şirketlerin kendi sitesinden veya kap.org.tr (KAMUYU AYDINLATMA PLATFORMU) sitesinden bulabilir ve detaylı bir şekilde inceleyebilirsiniz. Belki satır aralarında olumlu veya olumsuz anlamda daha önce fark etmediğiniz detaylara ulaşabilirsiniz. Bu yüzden boşta kaldıkça şirketlerin bu faaliyet raporlarını okumayı alışkanlık haline getirin.
10) Şirketler bazen geleceği düşünerek patentler alırlar ve bunlarda şirketin aslında daha uzun vadeli düşündüğünü gösterir, şirketin patenti var mı yok mu mutlaka araştırın. Tabi her şirket patent almalı diye bir kural yok, bu sektörden sektöre değişen bir şeydir, değerlendirme yaparken mutlaka rakipleriyle kıyaslama yapın. Patente sahip olup olmadığını buradan kontrol edebilirsiniz. Başvuru sahibine şirket ismi yazıldığı zaman genelde aldığı patentleri görebilir ve detaylarını inceleyebilirsiniz.
Yazının sonuna gelirken, kendimce önemli gördüğüm maddeleri sıralamaya çalıştım. Son olarak; bir şirketi aldığınızda şirkete ortak olduğunuzun bilincinde olarak hisse seçimlerini yapın, olabildiğince basit düşünün ve seçimleri yaparken şirketlere finansçı bakış açısıyla değil değil işletmeci bakış açısıyla bakmaya çalışın.
Sizlerin de şuna da mutlaka bakılmalı dediğiniz farklı fikirleriniz veya görüşleriniz varsa yorumlarda belirtirseniz daha farklı fikirlerin oluşmasını sağlayabiliriz.
İstikrarlı ve büyüme odaklı bir yatırımcı olmak dileğiyle…