Bu yazıda sizlere, borsa da gerçekleşen, bedelsiz sermaye artırımı, bedelli sermaye artırımı, rüçhan hakkı nedir gibi konulara kısaca değinip bir kaç örnekle basit şekilde anlatmaya çalışacağım.
Şirket öz sermayesini, yani var olan kaynaklarını kullanarak kullanacağı sermayesini arttırma işlemine denir. Bu işleme hisse bölünmesi denir. Bunun sonucunda hissenin fiyatı artar, borsadaki fiyatı ise düşer. Örnek olarak elinizde 100 tane hisse varsa ve bu şirket 2 kat oranında bölündü ise, sizin elinizde bulunan 100 adet hisse 200 adet olur. Fakat değeri 50 ise 25 e düşer.
Burada sizin elinizdeki toplam değer aynı olur, fakat lot sayınız ise artmış olur.
Teorik olarak hesap yaparsak, ilk durumda; 100 adet x 50 = 5000 TL
Bölündükten sonraki durumda ise 200 adet x 25 = 5000 TL
Yani buradaki hesaba göre, sizin toplam varlığınızda aslında değişen bir şey olmamaktadır.
Burada önemli kısım şirketin ödenmiş sermayesi artar, buna bölünme oranına göre bakılması gerekir, zaten şirket açıklamasında izahnamesinde şirketin ödenmiş sermayesi, buradan şu noktaya gelecek gibi bilgiler yazar. Burada dikkat edilmesi gereken ise, şirketin öz sermayesi değişmez, çünkü şirket bu işlemde kendi kaynaklarını kullanmaktadır, yani şirkete dışarıdan bir kaynak girmez, şirket cebindeki kaynağı kullanır.
Burada sizi etkileyen kısım işlemin kuralı gereği sizin hisse sayınızın artması oluyor. Çünkü artık pastadaki pay artıyor ve pastaya daha fazla pay eklendiği için de bakiyenizin aynı oranda kalması için hisse sayınızın artması gerekir.
Bedelsiz bölünme haberlerinde ve işlemlerinde, hissenin borsada fiyatı yükselir. Yani bir şirketin bedelsiz bölünme potansiyeli varsa o hisseler genelde belirli dönemlerde güzel yükselişler gerçekleştirir. Tabi çok çok büyük şirketlerde bu kadar yükselişler olmaz, bu yükselişler nispeten daha küçük veya orta ölçekli şirketlerde çok daha fazla görülür.
Peki aklınıza şöyle bir soru gelebilir, toplam varlığım değişmiyorsa şirketler neden bedelsiz sermaye artırımı yaparlar.
Bu soruyu şu şekilde cevaplayabiliriz.
Birincisi, şirketlerin ödenmiş sermayesi ekonomik koşullara göre bir erime yaşayabilir. Zaman geçtikçe ilerleyen enflasyonlara bağlı olarak şirket sermayesi belirli bir zaman sonra düşük görünebilir. Bu yüzden şirketler değer düşüklüğünün önüne geçmek için bedelsiz sermaye artırım kararı verebilir.
Bir başka sebep olarak ise, şirketin daha fazla hisseye bölünmesi piyasalar tarafından olumlu karşılanabilir. Çünkü bir şirketin hisse fiyatı belirli bir seviyenin üstüne çıkarsa bu şirketin borsadaki alış ve satış işlemleri yavaşlayabilir. Çünkü artık 1 adet lotun fiyatı çok yüksektir. Bu nedenle şirketler sermaye artırımı ile hisseleri bölerek, likidite artırılmasına katkı sağlarlar.
Bedelli sermaye artışı ise, şirketin öz kaynakları yetersizse ve şirket ekstra olarak aslında yatırımcılarından para istiyorsa bedelli başvurusu yapar. Bedelli sermaye artırımı yapan şirketlere temkinli yaklaşmak gerekebilir. Çünkü bedelli sermaye artırımında, şirket kaynaklar açısından sıkıntı çekiyor veya şirketin kaynakları azalıyor denilebilir.
Bedelli sermaye artırımında şirket yatırımcılardan para istiyor demektir. Burada yapılan işlemden sonra şirketin ödenmiş sermayesi ve öz sermayesi artıyor. Çünkü zaten sermaye artırımı olduğu için ödenmiş sermayesi de artmış oluyor. Ama bir yandan da şirkete dışarıdan ekstra para girişi olduğu için öz sermayesi de artmış oluyor.
Rüçhan hakkı ise, bedelli sermaye artırımı yapan şirketlerde görülen bir haktır. Nedir bu hak derseniz, diyelim ki sizin elinizde bedelli sermaye artırımı yapacak olan bir şirket varsa burada rüçhan hakkı denilen bir kavram ortaya çıkmış oluyor. Rüçhan hakkında siz belli bir nakit para ödeyerek hisse sayınızı korumuş oluyorsunuz, yani aslında bir nevi opsiyon yapmak gibi düşünebilirsiniz. İşte bu işleme rüçhan hakkı denmektedir. Yani mevcut pay sahiplerine veya ortaklara aslında payları oranında nakit karşılığında parasını alarak bir öncelik vermek gibi de düşünülebilir, yani aslında bedelli sermaye artırımı sırasında payına düşen hisse oranı kadar satın almasına öncelik verir.
Burada bedelli sermaye artırımı ve rüçhan hakkı işlemlerinin hesaplanması aşağıdaki gibi olmaktadır.
Kazanılacak Lot : MEVCUT LOT x (BÖLÜNME ORANI/100) (Bölünmeden önceki lot sayınızla bölünme oranının 100 e bölünmesinin çarpımıdır)
Bölünme Sonrası Toplam Lot : MEVCUT LOT + KAZANILACAK LOT
Bölünme Sonrası Yeni Fiyat : BÖLÜNME ÖNCESİ FİYAT / (1+(BÖLÜNME ORANI/100))
Yatıracağınız para, ya da rüçhan hakkı : MEVCUT LOT * BÖLÜNME ORANI * 1 TL
Bu formüle bir örnek vermek gerekirse, diyelim ki X şirketi %280 oranında bedelli sermaye artırımı yapmaya karar verdi. Sizin ise elinizde bu işlemden önce 300 adet lot’unuz olsun.
Kazanılacak Lot : 300 x (280/100) = 840 Lot
Bölünme Sonrası Toplam Lot : 300 + 840 = 1140 Lot (1140 Lot toplam hesabınızda gözükecek adet olur.)
Burda rüçhan hakkı ise 300 adet olur, çünkü elinizde bedelli sermaye artırımından önce 300 adet lot vardı. Bu 300 adet lot u ise şirket size tanesi 1 TL den olmak üzere alma hakkı verir. Siz ister toplam 300 TL harcayarak bu 300 adet lot un hepsini alırsınız. İstemezseniz ise almazsınız. Eğer almazsanız belirli bir süre sonra bu hakkınız yanar ve tekrar geri alamazsınız.
Elimden geldiğince bedelsiz sermaye artırımı, bedelli sermaye artırımı, rüçhan hakkı kavramlarını anlatmaya ve açıklamaya çalıştım. Umarım anlaşılır olmuştur. Soru veya görüşlerinizi yorumlar bölümüne yazabilirseniz elimden geldiğinde cevaplamaya çalışırım, böylelikle konu hakkında daha çok etkileşim gerçekleştirmiş oluruz. Güzel yatırımlarla paranızı katlamanız dileğiyle 🙂